Hech qaerda ishlamaydigan shaxsdan qancha aliment undiriladi?
Agar aliment to‘lashi shart bo‘lgan shaxs shu davrda ishlamagan bo‘lsa yoki uning ish haqi va (yoki) daromadini tasdiqlovchi hujjatlar taqdim qilinmagan bo‘lsa, aliment qarzi undirilayotgan vaqtda aliment O‘zbekiston Respublikasidagi o‘rtacha oylik ish haqi miqdori bo‘yicha hisoblab chiqiladi (O‘zbekistonda 2022-yilning yanvarь-iyunь oylaridagi o‘rtacha ish haqi taxminan
2,8 million so‘mni tashkil etadi).
Agar qarzni bunday belgilash taraflardan birining manfaatlariga jiddiy putur etkazsa, manfaatlariga putur etkazilgan taraf sudga murojaat qilishga haqlidir. Sud taraflarning moddiy va oilaviy ahvolini va boshqa e’tiborga loyiq holatlarni inobatga olib, qarzning pul bilan to‘lanadigan qat’iy summasini belgilashi mumkin.
Aliment olish huquqiga ega bo‘lgan shaxs, aliment talab qilish huquqi vujudga kelganidan so‘ng qancha muddat o‘tganidan qat’i nazar, xohlagan vaqtda aliment undirish to‘g‘risidagi talab bilan sudga murojaat qilishga haqlidir.
Bunday holda, aliment undirish to‘g‘risidagi da’vo arizasi bilan fuqarolik sudiga quyidagi hujjatlar bilan murojaat qilish kerak:
- er-xotinning pasportlari (ID-kartalari) nusxalari;
- bolalarning tug‘ilganlik haqidagi guvohnomalari nusxalari;
- ro‘yxatga olish yoki ajralish to‘g‘risidagi guvohnomalar.
Da’vogar qo‘yidagi holatlarda davlat bojini to‘lashdan ozod qilinadi.
- Sud qarori qabul qilinganidan so‘ng, qaror ijro uchun Majburiy ijro byurosiga (MIB) taqdim etiladi.
- Majburiy ijro byurosi sud qarori asosida ijro varaqasini chiqaradi va javobgardan alimentni hisoblash va undirishga kirishadi.
Moddiy yordamga muhtoj bo‘lgan voyaga etmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxsni moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash ma’muriy va jinoiy javobgarlikni keltirib chiqaradi.
Misol uchun: Fuqaro L. sud qarori bilan aliment to‘lovchi hisoblanadi. Uning doimiy daromadi yo‘q. U MIBda aliment miqdorini hisoblash uchun ish joyidan ma’lumotnoma taqdim eta olmadi. Aliment 1 ta bola uchun undirilishi kerak (ish haqining 25%). Bunday holatda alimentni hisoblash tartibi qanday bo‘ladi?
Javob: Aliment miqdori Respublikadagi o‘rtacha oylik ish haqidan kelib chiqib hisoblanadi. Hozirgi paytda Respublikada o‘rtacha oylik ish haqi taxminan 2 800 000 so‘mni tashkil etadi (bu o‘rtacha oylik ish haqining 25 foizi). Bunday holatda undiriladigan aliment miqdori taxminan 700 000 so‘mga teng bo‘ladi.
• Ota-onalar va bolalarning aliment huquqlari va majburiyatlari bilan ushbu havolada tanishishingiz mumkin.
• Aliment to‘lash va undirish tartibi bilan ushbu havolada tanishishingiz mumkin.
• Majburiy ijro byurosiga murojaat qilish uchun ushbu havolaga o‘ting yoki 1107 raqamiga qo‘ng‘iroq qiling.
• Fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlarning aloqalari va manzillari.
Qanday qilib nikohni sud tartibida bekor qilish mumkin?
Birgalikda farzandlar bo‘lgan taqdirda nikohni bekor qilish uchun fuqarolik ishlari bo‘yicha tumanlararo sudga da’vo arizasi bilan murojaat qilish kerak.
Kerakli hujjatlar:
- pasport nusxalari (ID-karta);
- bolalarning tug‘ilganlik haqidagi guvohnomasi (nusxasi);
- nikohni ro‘yxatdan o‘tkazish to‘g‘risidagi guvohnoma (asl nusxasi);
- davlat boji to‘langanligi to‘g‘risidagi kvitantsiya (2 BHM). Takroriy nikoh bekor qilingan taqdirda (4 BHM).
Agar sud er va xotinning bundan buyon birgalikda yashashiga va oilani saqlab qolishga imkoniyat yo‘q deb topsa, ularni nikohdan ajratadi.
Sud ishning ko‘rilishini keyinga qoldirib, er-xotinga yarashish uchun olti oygacha muhlat tayinlashga haqli.
Nikohdan ajralishni sudning qonuniy kuchga kirgan hal qiluv qarori asosida FHDYo organida qayd etish er yoki xotinning yoxud er yoki xotindan birining ishonchnoma asosida harakat qiluvchi vakilining nikohdan ajralishni qayd etish to‘g‘risidagi arizasi asosida amalga oshiriladi. Bunda arizaga sudning hal qiluv qarori ilova qilinadi.
Sud qarori bilan nikohdan ajratish to‘g‘risidagi guvohnomani olish uchun nikohni ro‘yxatdan o‘tkazish joyidagi FHDYo bo‘limiga murojaat qilishingiz kerak.
Aliment to‘lovchi shaxsga xorijga chiqishi uchun taqiq qo‘yilgan bo‘lsa, uni qanday bekor qilish mumkin?
Aliment to‘lovchi bo‘lgan shaxs, chet elga chiqishi uchun quyidagi uchta holatlardan birini amalga oshirgan holda taqiqni bekor qilishlari mumkin:
- O‘zbekiston Respublikasining “Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to‘g‘risida”gi qonunning 40-moddasiga asosan undiruvchining ya’ni sobiq turmush o‘rtog‘ini roziligi ya’ni ijroni to‘xtatish haqidagi arizasiga asosan;
- Voyaga etmagan bolalar ta’minoti uchun alimentlar oldindan to‘langan yoki aliment to‘lash majburiyatini ta’minlash uchun garov shartnomasi tuzilgan bo‘lsa, davlat ijrochisi to‘lov yoki garov shartnomasi to‘g‘risidagi tegishli hujjat olingan kunning ertasidan kechiktirmasdan manfaatdor shaxslarni, ichki ishlar organlarini va Davlat chegarasini qo‘riqlash organlarini qarzdor jismoniy shaxsning O‘zbekiston Respublikasidan chiqishini cheklash olib tashlanganligi to‘g‘risida yozma yoki elektron shaklda xabardor qiladi. Bunda garov qiymati qonun hujjatlarida belgilangan bazaviy hisoblash miqdorining (BXM) 250 baravaridan kam bo‘lmasligi lozim.
- Davlat ijrochisining O‘zbekiston Respublikasidan chiqishini vaqtincha cheklash to‘g‘risidagi qarori ustidan sudga shikoyat qilish hamda prokuror tomonidan keltirilgan protest asosida taqiq olib tashlanishi mumkin.
Alimentlar summasini oldindan to‘lash yoki alimentlar to‘lash majburiyatini ta’minlash bo‘yicha garov taqdim etish faqat qarzdorning aliment to‘lovlaridan qarzdorligi mavjud bo‘lmaganda amalga oshiriladi.
Alimentlarni oldindan to‘lash yoki aliment to‘lash majburiyatini ta’minlash uchun garov shartnomasining tuzilishi davlat ijrochisi yoki sud tomonidan qarzdor jismoniy shaxsning ilgari belgilangan O‘zbekiston Respublikasidan chiqishini vaqtincha cheklashni olib tashlash uchun asos hisoblanadi.
- Aliment to‘lovlaridan qarzdorligi mavjud emasligi to‘g‘risidagi ma’lumotnoma va davlat ijrochisining oldindan to‘lanadigan aliment summasini hisob-kitob qilish to‘g‘risidagi qarori, qarzdorning ijro ish yuritishni amalga oshirayotgan Byuroning tuman (shahar) bo‘limiga kiritgan arizasiga asosan beriladi.
- Arizada qarzdor tomonidan alimentlarni oldindan to‘lamoqchi bo‘lgan davri ko‘rsatiladi.
Arizaga avvalgi davrlar uchun to‘langan (ushlab qolingan) aliment summalari, shuningdek, oylik ish haqi va boshqa daromadlari, shu jumladan chet elda olingan daromadlarini tasdiqlovchi hujjatlar ilova qilinadi.
Byuro tomonidan rasmiy veb-sayt orqali oldindan to‘lanadigan alimentlar miqdorini hisoblash imkonini beruvchi interaktiv davlat xizmatlari ko‘rsatiladi (maxsus kalьkulyator).
Alimentlarni oldindan to‘lash uchun undiruvchiga muayyan mol-mulkni o‘tkazib berish yo‘li bilan qo‘yilgan cheklovlarni bekor qilish faqat mol-mulkni topshirish va qabul qilish dalolatnomasiga asosan amalga oshiriladi.
Qarzdor jismoniy shaxsning O‘zbekiston Respublikasidan chiqishini vaqtincha cheklashga asos bo‘lgan ijro hujjatining talablari amalda ijro etilganda yoxud u bo‘yicha ijro ishi yuritish ushbu Qonunda belgilangan asoslarga ko‘ra tugatilganda yoki tamomlanganda, davlat ijrochisi keyingi kundan kechiktirmasdan qarzdor jismoniy shaxsni, ichki ishlar organlarini va Davlat chegarasini qo‘riqlash organlarini qarzdor jismoniy shaxsning O‘zbekiston Respublikasidan chiqishini cheklash olib tashlanganligi to‘g‘risida yozma yoki elektron shaklda xabardor qiladi.
Moddiy yordamga muhtoj bo‘lgan voyaga etmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxsni moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash ma’muriy va jinoiy javobgarlikni keltirib chiqaradi.
Garov predmetini garovga oluvchida qoldirgan holdagi garov to‘g‘risida NAMUNAVIY ShARTNOMA
O‘rtamizda farzand yuq, ajrashmoqchiman. Turmush o‘rtog‘im nomida to‘ygacha otasi sovg‘a qilgan mashina va to‘ydan keyin olingan 2 xonali uy bor, nikohimiz bekor qilinsa men barcha mulklardan o‘zimga tegishlisini olishim mumkinmi?
✅ Oila kodeksining 25-moddasiga ko‘ra, er va xotinning nikohga qadar tegishli bo‘lgan mol-mulki, shuningdek nikoh davomida hadya, meros tariqasida yoki boshqa bepul bitimlar asosida olingan mol-mulki har birining o‘z mulki hisoblanadi. Shu sababli, Siz avtomashinadan ulush ololmaysiz. 2 xonali kvartira esa er-xotinning umumiy mulki xisoblanib, undan ulush olishga xaqlisiz.
Erim bilan oila qurmasdan, ya’ni konuniy nikohdan o‘tmasdan yashadik, o‘zini bolaning otasiman deb olgan edi, lekin avtohalokatdan vafot etdi. Qanday qilib otalikni belgilash bo‘ladi?
✅ Oila kodeksining 62-moddasiga asosan bolaning onasi bilan nikohda bo‘lmagan, lekin o‘zini bolaning otasi deb tan olgan shaxs vafot etgan taqdirda uning otalik fakti sud tomonidan belgilanadi.
Bola o‘lik tug‘ilganda qayd etish tartibi va muddati kanday?
✅ Bolaning o‘lik tug‘ilganligi, tibbiy muassasaning xabariga binoan 24 soat ichida shu muassasa joylashgan erdagi FHDYo organi tomonidan qayd etiladi.
Farzandim 15 yoshga to‘ldi, uning familiyasini o‘zgartirsam bo‘ladimi?
✅ FHDYo organi ota-onaning birgalikdagi arizasiga binoan bola 16 yoshga to‘lguncha bola manfatlarini e’tiborga olib, uning ismini o‘zgartirishga, shuningdek unga berilgan familiyani ham otasi yoki onasining familiyasiga karab o‘zgartirishga haqli. 16 yoshga to‘lganidan keyin ota-ona roziligi olinmaydi.
Nikohdan ajratish to‘g‘risida da’vo arizasini elektron tarzda qanday qilib sudga yuborishim mumkin?
✅ O‘zbekiston Respublikasi Oliy Sudining rasmiy saytida elektron sud xizmatlari portali yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, My.sud.uz saytiga murojaat qilish orqali fuqarolik, jinoyat, ma’muriy hamda iqtisodiy ishlar bo‘yicha o‘z murojaatingizni elektron shaklda yo‘llashingiz mumkin. Fuqarolik ishlari bo‘yicha sudlarga tegishli bo‘lgan oilaviy nizolarga oid 36 turdagi da’vo arizalarining namunalari mavjud.
✅ Shuni unutmaslik lozimki, har doim ham ajrashish masalalari sudlarda ko‘rilmaydi. Nikohdan ajratish sud tartibida yoki Fuqarolik holati dalolatnomalari qayd etish organlarida (FHDYo) amalga oshirilishi mumkin.
Qanday holda nikohdan ajratish masalalari sud tartibida ko‘rib chiqiladi?
✅ er-xotin o‘rtasida mehnatga layoqatsiz muhtoj er yoki xotinga moddiy ta’minot berish to‘g‘risida nizo mavjud bo‘lganda;
✅ er-xotin o‘rtasida umumiy mol-mulkni bo‘lish to‘g‘risida nizo mavjud bo‘lganda;
✅ er-xotin o‘rtasida bolalar to‘g‘risida nizo mavjud bo‘lganda;
✅ agar er-xotindan biri nikohdan ajratish to‘g‘risida ariza berishdan bosh tortsa yoki FHDYo organiga ariza berish uchun shaxsan kelish imkoniyatiga ega bo‘lmasa yoxud ariza berib, nikohdan ajratishni qayd etish uchun hozir bo‘lmagan taqdirda;
✅ spirtli ichimliklar, narkotik vositalar yoki psixotrop moddalarni suiiste’mol qilishi oqibatida muomala layoqati cheklangan shaxslar bilan nikohdan ajratish to‘g‘risida nizo mavjud bo‘lganda.
Qanday holda nikohdan ajratish masalalari FHDYo organlarida amalga oshiriladi?
✅ voyaga etmagan umumiy bolalari bo‘lmagan er-xotinning o‘zaro roziligi bo‘lgan taqdirda;
✅ er-xotindan birining arizasi bo‘yicha, ular o‘rtasida voyaga etmagan umumiy bolalar borligidan qat’i nazar, er-xotindan biri sud tomonidan bedarak yo‘qolgan deb topilgan bo‘lsa;
✅ ruhiyati buzilishi (ruhiy kasalligi yoki aqli zaifligi) sababli muomalaga layoqatsiz deb topilgan bo‘lsa (bunda ham er-xotindan birining arizasi bo‘yicha, ular o‘rtasida voyaga etmagan umumiy bolalar borligidan qat’i nazar);
✅ sodir qilgan jinoyati uchun 3 yildan kam bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilingan bo‘lsa (bunda ham er-xotindan birining arizasi bo‘yicha, ular o‘rtasida voyaga etmagan umumiy bolalar borligidan qat’i nazar).
