Фуқароларнинг қулай ҳаёт фаолияти муҳитига бўлган ҳуқуқи, хўжалик ва бошқа фаолиятнинг атроф-муҳитга зарарли таъсир кўрсатишига йўл қўймаслик, экологик вазиятни яхшилаш, аҳоли пунктларининг ҳамда уларга туташ ҳудудларнинг муҳандислик, транспортга оид ва ижтимоий инфратузилмаларини ривожлантириш, маданий мерос объектларини сақлаш, шунингдек шаҳарсозлик фаолиятининг очиқлиги ва шаффофлиги жамиятнинг шаҳарсозлик соҳасидаги манфаатларидир.
Аҳоли пунктларини ва аҳоли пунктлариаро ҳудудларни барқарор ривожлантириш учун шарт-шароитларни таъминлаш, муҳандислик, транспортга оид ва ижтимоий инфратузилмалар тизимларининг ишлаб туриши, табиий ресурсларни ва маданий мерос объектларини сақлаш, шунингдек манфаатлар тўқнашувига йўл қўймаслик давлатнинг шаҳарсозлик соҳасидаги манфаатларидир.
Юридик ва жисмоний шахсларнинг, жамият ва давлатнинг шаҳарсозлик соҳасидаги манфаатлари шаҳарсозлик тўғрисидаги қонун ҳужжатлари, шаҳарсозлик нормалари ҳамда қоидалари, шаҳарсозлик ҳужжатлари талабларига риоя этиш, шунингдек уларга риоя этилиши устидан давлат ва жамоатчилик назоратини амалга ошириш орқали таъминланади.
Агар шаҳарсозлик фаолияти юридик ва жисмоний шахслар, жамият ва давлат манфаатларига зид бўлса, бундай фаолият тугатилиши керак.

Шаҳарсозлик фаолиятига доир асосий талаблар қуйидагилардан иборат:

• шаҳарсозлик фаолияти субъектлари томонидан шаҳарсозлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларига, шаҳарсозлик нормалари ва қоидаларига риоя этилиши;
• ҳудудлар ва аҳоли пунктларини табиий ҳамда техноген хусусиятга эга фавқулодда вазиятлар таъсиридан ҳимоя қилиш;
• атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, экологик хавфсизлик талабларига, ёнғинга қарши ҳамда санитария қоидаларига, нормаларига ва гигиена нормативларига риоя этиш;
• сувни муҳофаза қилиш зоналари, муҳандислик ва транспорт инфратузилмаси объектларининг муҳофаза зоналари талабларига риоя этиш;
• маданий мерос объектларини ва муҳофаза этиладиган табиий ҳудудларни сақлаш талабларига риоя этиш;
• аҳоли пунктларини аҳоли пунктларининг тегишли тури учун шаҳарсозлик нормалари ва қоидаларида белгиланган аҳолига хизмат кўрсатиш даражасидан кам бўлмаган муҳандислик, транспортга оид ҳамда ижтимоий инфратузилмалар объектлари, рекреация ва соғломлаштириш мақсадларига мўлжалланган объектлар, шунингдек ҳудудларни ободонлаштириш объектлари билан таъминлаш;
• ногиронлиги бўлган шахсларнинг ижтимоий инфратузилма объектларидан (турар жойлар, жамоат ва ишлаб чиқариш бинолари, иморатлари ва иншоотлари, соғлиқни сақлаш, маданият, спорт объектлари ва бошқа объектлардан) монеликсиз фойдаланиши учун шарт-шароитлар яратиш;
• шаҳарсозлик фаолияти соҳасидаги қарорларнинг муҳокамаси ва қабул қилинишида фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари, нодавлат нотижорат ташкилотлари, оммавий ахборот воситалари ва фуқаролар иштирок этиши учун шарт-шароитларни таъминлаш.

Бундан ташқари, юридик ва жисмоний шахслар шаҳарсозлик фаолитятини амалга оширишда қўйидаги талабларга амал қилиши шарт:

• аҳолининг қулай ҳаёт фаолияти муҳитини асраши;
• шаҳарсозлик ҳужжатларига, аҳоли пунктларини ва ҳудудларни қуриш қоидаларига риоя этилишини таъминлаши;
• атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, экологик хавфсизлик талабларига, ёнғинга қарши ҳамда санитария қоидаларига, нормаларига ва гигиена нормативларига риоя этиши;
• атроф-муҳитга, маданий мерос объектларига, шаҳар, қишлоқ ландшафтларига, муҳандислик, транспортга оид ва ижтимоий инфратузилмалар объектларига, ҳудудларни ободонлаштириш объектларига зарарли таъсир этадиган, учинчи шахсларнинг қонуний манфаатларига дахл этадиган ҳамда чегарадош ер участкалари, реклама ва ахборот объектлари (конструкциялари) ҳамда бошқа кўчмас мулк объектлари мулкдорларининг, эгаларининг ёки улардан фойдаланувчиларнинг ҳуқуқлари амалга оширилишига монелик қиладиган хатти-ҳаракатлар содир этмаслиги;
• ер участкаларидан ва бошқа кўчмас мулк объектларидан шаҳарсозлик регламентларига риоя этган ҳолда фойдаланиши;
• шаҳарсозлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларига, шаҳарсозлик нормалари ва қоидаларига риоя этилиши устидан назоратни амалга оширувчи давлат органларининг кўрсатмаларини бажариши;
• давлат шаҳарсозлик кадастри юритилишини ва шаҳарсозлик фаолияти объектларининг мониторингини амалга оширувчи шаҳарсозлик фаолияти соҳасидаги махсус ваколатли давлат органига ҳамда объектларни техник инвентаризациядан ўтказувчи ташкилотларга ўзларига тегишли объектлардаги ўзгаришлар ҳақида ишончли маълумотлар тақдим этиши;
• шаҳарсозлик ҳужжатлари материалларини, шу жумладан комплекс муҳандислик қидирувлари материалларини (бундан мавсумий ишлар учун вақтинчалик ва хўжалик-маиший иморатлари, уч юз куб метрдан ошмайдиган алоҳида турган объектларга доир шаҳарсозлик ҳужжатлари мустасно) шаҳарсозлик фаолияти соҳасидаги махсус ваколатли давлат органининг тегишли ҳудудий бўлинмаларига тақдим этиши шарт.

Жисмоний шахслар пудратчилар сифатида:

1. икки қаватдан юқори бўлмаган (цоколни ҳисобга олмаган ҳолда), баландлиги ер юзасидан 12 метрдан ва (ёки) умумий майдони 500 квадрат метрдан ортиқ бўлмаган якка тартибдаги уй-жойларни қуриш;
2. мавсумий ишлар ва яйлов чорвачилиги учун вақтинчалик иморатларни, хўжалик-маиший биноларини қуриш;
3. якка тартибдаги томорқа ер участкалари ҳудудида, шунингдек жамоа боғдорчилиги, узумчилиги ва полизчилигини юритиш учун ажратилган ер участкаларида хўжалик-маиший иморатларини қуриш;
4. томорқа ер участкаларида ва мавжуд муҳандислик тармоқларини ўзгартириш талаб этилмайдиган жамоа боғдорчилиги, узумчилиги ва полизчилигини юритиш учун ажратилган ер участкаларини ободонлаштириш;
5. умумий майдони 500 квадрат метрдан ортиқ бўлмаган, йиғма-қисмларга ажраладиган конструкциялардан қуриладиган савдо объектлари, умумий овқатланиш ва маиший хизмат кўрсатиш объектлари учун бир қаватли бино ва иншоотларни қуриш;
6. иккитадан кўп бўлмаган автомашинага мўлжалланган бокслардан иборат гаражларни қуриш;
7. кичик архитектура шаклларини қуриш ва ҳудудларни ўраш;
8. очиқ спорт майдончалари, йўлаклар қуриш, бино ва иншоотлар атрофига тош ётқизиш;
9. реклама ва ахборот объектларини (конструкцияларини) қуриш;
10. мулкдорларнинг шахсий фойдаланиши учун мўлжалланган техник жиҳатдан мураккаб бўлмаган иморатларни қуриш бўйича ишларни амалга ошириши мумкин.

Шаҳарсозлик фаолияти соҳасидаги жамоатчилик назорати жамоатчилик муҳокамаси, жамоатчилик экспертизаси шаклларида ва қонун ҳужжатларига зид бўлмаган бошқа шаклларда амалга оширилади.
Жамоатчилик назоратининг натижалари бўйича ахборотга оид ва тавсиявий хусусиятга эга бўлган таклифларни ўз ичига олган якуний ҳужжат тайёрланади.
Якуний ҳужжатда баён этилган ахборот, тавсиялар ва таклифлар шаҳарсозлик фаолияти соҳасидаги давлат бошқаруви органлари томонидан мажбурий тартибда кўриб чиқилади ҳамда улар юзасидан тегишли қарорлар қабул қилинади.

Қуриш қоидалари тегишли ҳудудларда ва аҳоли пунктларида шаҳарсозлик фаолиятини амалга ошириш тартибини белгилайди.
Қуриш қоидалари энергияни тежовчи, экологик хавфсиз, ижтимоий фойдали технологияларни қўллаш ва ривожлантиришни рағбатлантириши ва бунинг учун имконият яратиши керак.
Қуриш қоидалари ҳудудни режалаштириш тарҳи ва туманни (туманлар гуруҳларини) режалаштириш лойиҳалари, аҳоли пунктининг бош режаси ҳамда ҳар бир ҳудуднинг шаҳарсозлик регламентлари асосида ишлаб чиқилади.
Қуриш қоидалари жорий этилгунга қадар берилган объектларни қуриш учун рухсат берувчи ҳужжатлар ҳақиқий ҳисобланади, бундан аҳоли хавфсизлиги талаблари таъминланмаётган ҳоллар мустасно.